Franchisen wordt wel beschouwd als een van de meest risicoloze vormen van ondernemen. Toch biedt ook dit populaire businessmodel geen garanties. Deel 1 van een tweeluik over de voor- en nadelen van een franchise.
Bakker Bart en Hema. Behalve brood, koffie en gebak hebben deze bedrijven iets anders gemeen: er is mot tussen de franchisegever en franchisenemers. In beide gevallen is de prijs die franchisenemers voor bakkerijproducten moeten betalen een struikelblok.
Toch zijn Bakker Bart en Hema uitzonderingen. In de meeste franchisebedrijven gaat het wel goed. En als er conflicten zijn, worden ze meestal snel binnenskamers opgelost. De franchisenemer en het moederconcern hebben immers een gedeeld belang: het optimaliseren van de omzet.
En franchise biedt veel voordelen. Ten eerste heeft de formule zich al bewezen, is het merk al bekend bij het publiek en krijg je vaak ook een opleiding en begeleiding. Hoewel er verschil zit in wat er wel en wat er niet wordt bepaald door het hoofdkantoor, geldt over het algemeen dat je je als franchisenemer goed kan focussen op de verkoop; zaken als marketing en productontwikkeling worden vaak voor je geregeld.
New York Pizza
Phillipe Vorst, medeoprichter van de franchiseformule New York Pizza, heeft veel ervaring met franchisenemers. Door het hele land exploiteren 83 franchisenemers 116 vestigingen. Voor het einde van het jaar komen er daar nog vier bij. Na twintig jaar kan hij een goed beeld schetsen van de ideale franchisenemer, zowel binnen als buiten zijn branche.
De basisvoorwaarden waar een succesvolle franchisenemer aan moet voldoen, zijn volgens Vorst niet anders dan voor ondernemers in andere businessmodellen. "Belangrijk is dat je graag contact maakt'', legt Vorst uit. "Je moet het prettig vinden om naar buiten te gaan. Je bent zelf het boegbeeld van je vestiging.'' Ook cijfermatig inzicht is volgens de zakenman van belang. "Je moet cijfers kunnen vertalen naar de praktijk."
Wie overweegt een franchisebedrijf te beginnen, doet er goed aan zich goed te oriënteren op de mogelijkheden. "Neem de tijd", adviseert Vorst. "Dat is het allerbelangrijkste."
Met de oriëntatiefase doelt Vorst niet alleen het speuren naar een potentiële formule. "Vraag ook documentatie op en praat met banken over financieringsarrangementen." Wie een New York Pizza-vestiging begint, betaalt 10.000 euro entreegeld en een jaarlijkse franchisevergoeding van 6,5 procent van de omzet. De investering bedraagt zo'n 150.000 euro waarvan circa een kwart door de franchisenemer als eigen vermogen moet worden ingebracht.
Kandidaten die met Vorst in gesprek gaan, krijgen steevast de vraag wat ze aantrekkelijk vinden aan het franchisen. Ook toetst hij of hun verwachtingen stroken met de werkelijkheid in zijn harde franchiseformule, die hij zelf liever een 'duidelijke formule' noemt. "Informatie-overdracht is cruciaal", aldus Vorst. Vroeger sprak hij regelmatig kandidaten die geen goed beeld hadden van het franchisen, tegenwoordig hebben ze hun huiswerk beter gedaan.
Door de jaren heen is de mede-eigenaar de lat steeds hoger gaan leggen. Voor zichzelf, maar ook voor zijn franchisenemers. Dat doet hij door strenger te selecteren, maar ook voor franchisenemers die eerder zijn ingestapt worden de eisen steeds iets strenger. Dat levert volgens Vorst nauwelijks problemen op. "Goede franchisenemers begrijpen dat en gaan daar in mee."
Goed kunnen volgen
Sinds 2000 heeft Vorst drie keer een geschil met een franchisenemer gehad. Toch zijn de franchisenemers nooit collectief in opstand gekomen. Dat is bij Bakker Bart wel anders. Daar liggen de top van het bedrijf en eigenaar investeringsfonds Gilde in de clinch met franchisenemers. Zo'n zestig franchisenemers zouden gebukt gaan onder de lasten, berichtte Het Financieele Dagblad eind juli.
Volgens Bart's Franchisevereniging zijn sommige franchisenemers dieper in de problemen gekomen omdat zij worden verplicht goederen, waaronder deeg, enkele dagen vooruit te betalen. Dat zou niet in het contract staan. Bart's Retail reageerde daarop door te stellen dat alle franchisenemers sinds 2010 bekend met de regel dat zij vooruit moeten betalen als de debiteurenstand daartoe aanleiding geeft.
In oktober maakte de franchisevereniging bekend naar de rechter te stappen. Martijn van Gelder is franchisenemer bij Bakker Bart en penningmeester van Bart's Franchise Vereniging. Over de perikelen tussen de ondernemers en de top wil hij inhoudelijk niet ingaan, wel wil hij zijn licht laten schijnen over het franchisenemerschap.
"De crisis leidt tot dalende omzetten. Daardoor komen sommige ondernemers in de problemen", legt de Veenendaalse bakker uit. Ook in andere franchiseformules ziet hij ondernemers in de problemen komen. "Bij de Hema bijvoorbeeld." Hij legt uit dat je als franchisenemer vooral 'goed moet kunnen volgen'. "Je moet geen zelfstandig ondernemer willen zijn", adviseert Van Gelder potentiële franchisenemers.
Het achterliggende probleem, zowel bij de Hema en Bakker Bart, is dat veel afspraken in een franchise-overeenkomst vaak voor jaren gelden. In deze twee gevallen werden de prijzen voor de inkoop van bakkerijproducten bij het concern voor vijf jaar vastgelegd. Zolang omzetten groeien, is dat geen probleem, maar in crisistijd dalen de omzetten juist en blijven de kosten gelijk.
Ondernemen is vooruitzien, maar voor bij een franchisenemer geldt dat vanwege de lange duur van de meeste contracten zeker. Het is volgens Vorst van New York Pizza dan ook heel belangrijk dat je een goede inschatting maakt van de mogelijkheden op de lange termijn, stelt Vorst. "Een videotheek is in deze tijd bijvoorbeeld niet verstandig, maar de vooruitzichten in de supermarktbranche of in de fast service zijn wel gunstig", aldus Vorst. Ook formules die zich richten op senioren, bijvoorbeeld in de zorg en entertainment, bieden volgens Vorst perspectief. "Maar", erkent hij, "daar heb ik weinig verstand van."